Việt Nam vũ khí hoá Luật Hình sự nhằm truy tố Bộ Tứ
Dự Án 88 gọi các ông bà Đặng Đình Bách, Ngụy Thị Khanh, Mai Phan Lợi và Bạch Hùng Dương là Bộ Tứ Việt Nam, hoặc Bộ Tứ – những lãnh đạo các tổ chức xã hội dân sự bị bắt và bị cầm tù vì tội “trốn thuế” sau khi họ vận động thành công để giảm sự phụ thuộc của Việt Nam vào điện than. Trái ngược với luận điệu tuyên truyền của chính quyền rằng Bộ Tứ là các “tội phạm kinh tế”, Dự Án 88 công khai báo cáo “Vũ khí hoá luật Hình sự nhằm truy tố Bộ Tứ Việt Nam”, trình bày kết quả điều tra các cáo buộc rằng việc truy tố hình sự những cá nhân này có động cơ chính trị.
_______________________________________________________________________
Kết quả điều tra của Dự Án 88 cho thấy việc truy tố Bộ Tứ Việt Nam có nhiều sai sót nghiêm trọng. Cáo buộc trốn thuế dường như đã được gán vào họ một cách tuỳ tiện với mục đích chính trị. Cả bốn người họ bị giam giữ mà không bị buộc tội trước đó. Có bằng chứng cho thấy các cuộc điều tra hình sự đối với ông Bách và bà Khanh là chỉ đạo chính trị. Cụ thể, Cơ quan An ninh Điều tra thụ lý vụ án của ông Bách và bà Khanh, mà theo luật định, cơ quan này không được phép điều tra các vụ án trốn thuế trừ khi có lệnh của Bộ trưởng Bộ Công An Tô Lâm. Hơn nữa, cũng không rõ tại sao lại áp dụng bản án hình sự, thay vì xử phạt hành chính đối với bà Ngụy Thị Khanh. Bà Khanh bị kết tội trốn thuế thu nhập cá nhân mặc dù việc truy tố hình sự những người vi phạm liên quan đến thuế thu nhập cá nhân là một việc rất bất thường ở Việt Nam.
Bộ Tứ đã không được xét xử một cách công minh trong suốt quá trình tố tụng. Họ bị tạm giam trước khi xét xử trong thời gian dài mặc dù họ không gây nguy hiểm cho xã hội và việc tạm giam những người bị truy tố với cáo buộc trốn thuế trong khi chờ xét xử là cực kỳ hiếm. Ông Bách đã bị giam giữ biệt lập trong bảy tháng trước khi được phép gặp luật sư của mình. Chỉ riêng hành động này đã vi phạm hai quyền căn bản của bị cáo là được trợ giúp pháp lý nhanh chóng và có đủ thời gian cùng cơ sở vật chất để chuẩn bị cho việc bào chữa. Thêm vào đó, các phiên xử của Bộ Tứ Việt Nam đều diễn ra trong vòng bí mật. Cả bốn người đều bị xử kín trong những phiên toà kéo dài không tới một ngày. Điều này cho thấy bản án của họ đã được dàn xếp từ trước.
Ngoài ra còn có những bất thường nghiêm trọng liên quan đến bản án. Cả bốn ông bà Bách, Khanh, Lợi và Dương đều bị án tù mặc dù hầu hết những người bị kết tội trốn thuế xưa nay không bị tù. Thêm nữa, tòa đã sử dụng các hình phạt thiếu cân xứng khi Dự Án 88 so sánh bản án của Bộ Tứ với kết quả bản án của 86 cá nhân khác – những người bị kết tội trốn thuế trong công chúng nói chung. Những điều bất thường này có dấu hiệu của hành vi lạm dụng quyền lực độc đảng và áp dụng luật pháp một cách tùy tiện.
Vậy tại sao lại truy tố Bộ Tứ Việt Nam? Không giống như những nhà hoạt động thường xuyên bị truy tố vì các tội danh “an ninh quốc gia”, Bộ Tứ là những thành viên của một cộng đồng các chuyên gia NGO luôn tuân thủ các ưu tiên chính sách của nhà nước và không đặt câu hỏi về tính chính danh của chế độ độc đảng. Lý do khả dĩ – cả bốn cá nhân đều là cộng sự thân thiết và vào thời điểm bị bắt giữ, họ đang tích cực hợp tác trong chiến dịch giảm sự phụ thuộc của Việt Nam vào điện than; đồng thời nỗ lực xây dựng phong trào xã hội dân sự độc lập. Họ đã thành công trong việc kết nối những tổ chức do họ đứng đầu thành một liên minh quyền lực, có khả năng ảnh hưởng mạnh mẽ đến cũng như định hướng các chính sách, đặc biệt là chính sách năng lượng của nhà nước. Trong khi đó, Đảng Cộng sản Việt Nam lại ngày càng có thái độ hằn học hơn đối với xã hội dân sự. Các hoạt động của Bộ Tứ lại diễn ra vào thời điểm nhà nước độc đảng đang muốn hạn chế các phong trào xã hội dân sự, cũng như hình sự hóa việc vận động chính sách – thông qua một loạt các biện pháp cả theo luật định lẫn ngoài luật định.
Trong bối cảnh đó và với những chứng cứ vững chắc, báo cáo này kết luận rằng luật hình sự của Việt Nam đã bị áp dụng một cách tuỳ tiện với động cơ chính trị nhằm bịt miệng Bộ Tứ Việt Nam, loại trừ họ khỏi quyền tham gia điều hành các công việc xã hội. Đây không phải là những án kinh tế bình thường như chính quyền khẳng định. Dự Án 88 mời bạn đọc báo cáo để tìm hiểu thêm các kết quả điều tra.
© 2023 The 88 Project
